Το μανιφέστο του σωστού θεατή

Από τότε που ήμουν πολύ μικρή, η μητέρα μου με μύησε -μαζί με τις αδερφές μου- σε όλα τα είδη της Τέχνης. Όχι μόνο μας παρότρυνε και μας στήριζε να ασχοληθούμε με ό,τι θέλουμε -μουσική, χορό, κατασκευές, διάβασμα, γράψιμο, ζωγραφική-, αλλά και να τα γνωρίσουμε ως θεατές. Θεατρικές παραστάσεις, κινηματογράφος, μπαλέτα, παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις, λυρική σκηνή, Ξένια Καλογεροπούλου, Κάρμεν Ρουγγέρη. Χώροι και πρόσωπα που συνάντησα πολύ νωρίς και εκτός από την αγάπη για την Τέχνη και τους ανθρώπους της, που στα μάτια μου φάνταζαν ως υπερφυσικά ταλαντούχα όντα, μου δίδαξαν και το μανιφέστο του "σωστού" θεατή: Δεν μιλάμε στη διάρκεια της παράστασης, δεν προσβάλλουμε τους καλλιτέχνες που δίνουν την ψυχή τους εκεί πάνω, επιβραβεύουμε αυτό που μας αρέσει με ευγένεια και ειλικρίνεια, κι αν κάτι δεν μας αρέσει ή δεν μας αγγίζει βαθιά, διατηρούμε τον σεβασμό και τη θετική αύρα που έτσι και αλλιώς αφήνει μια ψυχαγωγική έξοδος.

Ο σωστός αυτός θεατής μέσα μου εξελίχθηκε ακόμη περισσότερο και απέκτησε μεγαλύτερο σεβασμό για την Τέχνη όταν συνδυάστηκε -μεγαλώνοντας- με τη δημοσιογραφική μου ιδιότητα και αρχίζοντας πια να γνωρίζω και προσωπικά τους ανθρώπους που ήταν επάνω στην εκάστοτε σκηνή. Στο μανιφέστο του σωστού θεατή προστέθηκε το "κλείνουμε τα κινητά μας τηλέφωνα", συγχαίρουμε τους πρωταγωνιστές για τη δουλειά και τον κόπο τους, δεν αποχωρούμε ποτέ πριν από το φινάλε, παρακολουθούμε με ανοιχτό μυαλό και καρδιά αλλά δεν υποκρινόμαστε με υπερβολικά σχόλια αν το αποτέλεσμα δεν μίλησε μέσα μας. Εξάλλου, δεν βλέπουμε όλοι όλα τα θεάματα με τον ίδιο τρόπο, ούτε όλες οι ιστορίες μας συγκινούν όλους εξίσου. Είχα φτάσει στο σημείο ως... σωστός θεατής να στεναχωριέμαι όποτε βρισκόμουν σε παράσταση με λιγοστό κοινό, να αισθάνομαι άβολα εκ μέρους των συντελεστών που η προσπάθειά τους -είτε λόγω της κρίσης, είτε του υπερβολικού αριθμού των θεαμάτων στην Αθήνα- δεν έβρισκε την αναμενόμενη ανταπόκριση. 

 

Το παραδέχομαι, αυτά τα υπερφυσικά ταλαντούχα όντα σίγουρα απομυθοποιήθηκαν στο πέρασμα των χρόνων. Ή τουλάχιστον αρκετά από αυτά. Γιατί ήταν μεν ταλαντούχα, αλλά δεν ήταν υπερφυσικά. Άνθρωποι όπως όλοι μας, με τις καλές ή τις κακές τους ημέρες, με τα προτερήματα και τα ελαττώματά τους, τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες τους. Δεν ήταν υπερφυσικά όντα που όλο τους το "είναι" εξυπηρετούσε την Τέχνη, ούτε το "ποιώ ήθος" όριζε την προσωπικότητά τους, ούτε επειδή ερμήνευαν υπέροχα όλα αυτά τα σπουδαία κείμενα σήμαινε ότι ζούσαν τους προβληματισμούς ή τις αγωνίες που μας διαπερνούσαν μέσω των ηρώων τους. Ήταν και είναι άνθρωποι που πριν ή μετά το πέρας μιας παράστασης μιλούν για/με τους "δαίμονές" τους, φλερτάρουν με το "εγώ" τους, θυμώνουν, ζουν, γελούν ή αναζητούν ακόμη την αποδοχή και την επιβεβαίωση. Ανθρώπινα, αναμενόμενα.

 

Κάποιοι μετά από συνέντευξή μας τηλεφωνούσαν για να απαιτήσουν να κυκλοφορήσει την ημερομηνία που ήθελαν, και όχι μία εβδομάδα μετά, κι ας ήταν παραμονές Χριστουγέννων, κι ας είχαν γίνει οι προγραμματισμοί των τευχών καιρό πριν. Ή έστελναν μήνυμα ζητώντας να τους σταλεί σε μέιλ το θέμα γιατί δεν σκόπευαν να αγοράσουν το περιοδικό που τους φιλοξένησε. Συναντήσεις και συνομιλίες με σύντομη διάρκεια και ένα αιωρούμενο "εις το επανειδείν", τις περισσότερες φορές χωρίς καν ένα "ευχαριστώ" για την συνεργασία. Κάποιους τους συναντάς κοινωνικά σε μια έξοδο ή ένα μπαρ, ίσως παριστάνουν ότι δεν σε αναγνωρίζουν ή σε χαιρετούν πότε τυπικά και πότε με εγκαρδιότητα, κι εσύ προσπαθείς να αποκωδικωποιήσεις το σύμπαν τους. Ή τους παρατηρείς να αναλώνονται σε συμπεριφορές που στο παιδικό κάποτε μυαλό σου δεν ταίριαζαν με τους καλλιτέχνες, όχι αυτοί δεν θα το έκαναν ποτέ αυτό, αυτοί έχουν ένα τεράστιο ταλέντο, μια παιδεία και μια καλλιέργεια που δεν συνάδει με αυτές. Με αγένεια; Με ύβρη; Ακόμη και με χειροδικία; Ποιος υποκρίνεται στη σκηνή και ποιος εκτός; Ποιος μιλάει για Τέχνη και προσφορά και ποιος το εννοεί και το πράττει; Το ενήλικο προ πολλού μυαλό μου μπερδεύεται, αλλά παραμένει ρομαντικό. Ευγενικό. Υποστηρικτικό. Φιλότεχνο. 

 

 

Γιατί υπάρχουν αυτοί που διατηρούν ακόμη τον μύθο τους στο μυαλό μου, που εξακολουθώ να τους παρακολουθώ με ανυπομονησία και αγάπη, να συγκινούμαι με τις δουλειές τους και την εντιμότητα με την οποία τις προσεγγίζουν, αυτοί που χαμογελούν εγκάρδια, που ανοίγουν με τη σειρά τους την καρδιά τους σε σένα, τον θεατή και μπορεί να σου εξιστορήσουν από το πιο απλό περιστατικό που τους έτυχε την προηγουμένη, μέχρι τη ζωή τους ολόκληρη. Αυτοί που κάθε τους κουβέντα είναι κι ένα μάθημα. Αυτοί που χαίρομαι να συναντώ τυχαία στο Παγκράτι με τη σακούλα του σούπερ μάρκετ στο χέρι και που παρόλα αυτά διατηρούν ακόμη στα μάτια μου κάτι το απόκοσμο, το πραγματικά καλλιτεχνικό.

 

Ώσπου γκρεμίστηκε το μανιφέστο του καλού θεατή που χρόνια πίστευα πως υποστήριζα. Γιατί βρέθηκαν άνθρωποι της Τέχνης που μου είπαν ευθέως πως δεν ορίζουμε εμείς, αλλά εκείνοι τον σωστό θεατή. Κι αυτός έχει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά απέναντί τους -αυτή που περιμένουν, που επιθυμούν, που αρμόζει στο ταλέντο τους και την παράστασή τους, έτσι όπως εκείνοι τα βιώνουν. Αν είσαι καλεσμένος ως δημοσιογράφος και κάθεσαι σε μπροστινή σειρά οφείλεις καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης να αποδεικνύεις έμπρακτα πόσο πολύ την απολαμβάνεις -αν είναι κωμωδία, να γελάς όσο πιο πολύ και δυνατά μπορείς, κι αν είναι δράμα, να κλαις με λυγμούς. Δεν έχει σημασία πώς αισθάνεσαι και πώς βιώνεις την παράσταση, δεν έχει σημασία αν για σένα έστω και λίγο να γελάσεις είναι κάθαρση γιατί είχες μια πολύ δυσάρεστη μέρα, αρκεί να τους τονώνεις τη ματαιοδοξία και να δίνεις με τη σειρά σου μια παράσταση ως θεατής, γιατί κι εσύ κρίνεσαι από αυτούς. Ναι, κρίνεσαι, τι νόμιζες; Δεν αρκεί να παρακολουθήσεις με σεβασμό ένα θέαμα -που όπως μας έχουν μάθει έχει δημιουργηθεί για να σε ψυχαγωγήσει, να επικοινωνήσει μαζί σου, όχι για να δώσει επιβεβαιώση σε αυτούς που το φτιάχνουν ότι είναι πολύ καλοί. Κι όμως, αν δεν εκφράζεσαι όπως θέλουν, αν δεν γελάς δυνατά και διαρκώς, τότε δεν θα έπρεπε να κάθεσαι σε μπροστινή σειρά, αλλά πιο πίσω. Μπροστά κάθονται οι θεατές που εκφράζονται -θετικά- προς τους πρωταγωνιστές. Κι αν πας να τους συγχαρείς στο φινάλε για τη δουλειά τους, μπορούν να σε προσβάλλουν που δεν έδειξες να σου αρέσει η παράσταση, ενώ το υπόλοιπο κοινό το έκανε. Και δεν είναι δικαίωμά σου να μην έχεις ενθουσιαστεί, όχι, αφού ήσουν προσκεκλημένος και καθόσουν σε μπροστινή σειρά. Όχι, εφόσον ο θίασος γνώριζε ότι θα είσαι εκεί και σε παρακολουθούσε σε όλη τη διάρκεια της παράστασης -απορώ πώς το κάνουν αυτό-, τότε θα έπρεπε να υποστηρίξεις αυτό το καινούργιο μανιφέστο, όχι το παλιομοδίτικο που σου έμαθε η μαμά σου και η παιδεία σου. 

Και μην απορείς που κάποιοι άνθρωποι της Τέχνης, τα υπερφυσικά ταλαντούχα όντα που τόσο θαυμάζεις, σε προσγειώνουν στη σκληρή πραγματικότητα πριν καν βγεις από το θέατρό τους. Μην στεναχωριέσαι που δεν εκπέμπουν πάντα το φως που νόμιζες, αλλά μια απρόσωπη έκφραση αποδοκιμασίας ή αγένειας. Ευτυχώς, δεν είναι όλοι έτσι. Όπως είπαμε, υπάρχουν κι αυτοί που μετά από κάθε παράστασή τους σε αφήνουν με ένα αίσθημα αγάπης, αγάπης προς αυτούς, προς αυτό που είδες, προς τον διπλανό σου, προς τον εαυτό σου, προς τη ζωή την ίδια. Και η αγάπη είναι πάντα μεγαλύτερη και πιο δυνατή. Είναι η πιο όμορφη μορφή Τέχνης. 

Δεν μπορείς να την υποκριθείς όσο υπερφυσικό ταλέντο κι αν έχεις.